- Tên “Chikungunya” bắt nguồn từ tiếng Makonde, nghĩa là “uốn cong người lên và về phía trước”, mô tả tư thế đi lại do đau khớp nặng ở thể bệnh nghiêm trọng. Bệnh hiếm khi gây tử vong nhưng có thể kéo dài, ảnh hưởng chất lượng cuộc sống.
* Bệnh Chikugunya là gì?
Bệnh Chikungunya (CF: Chikungunya Fever) là bệnh nhiễm virus Chikungunya do muỗi Aedes (muỗi vằn) truyền, với biểu hiện lâm sàng tương tự bệnh sốt xuất huyết Dengue nên dễ bị chẩn đoán nhầm, đặc biệt ở vùng lưu hành sốt xuất huyết.
Tên "Chikungunya" bắt nguồn từ tiếng Makonde, nghĩa là "uốn cong người lên và về phía trước", mô tả tư thế đi lại do đau khớp nặng ở thể bệnh nghiêm trọng. Bệnh hiếm khi gây tử vong nhưng có thể kéo dài, ảnh hưởng chất lượng cuộc sống.
Hiện Chikungunya đã được ghi nhận tại hơn 110 quốc gia. Gần đây, dịch bùng phát tại thành phố Phật Sơn (Quảng Đông, Trung Quốc) với hơn 7.000 ca, buộc chính quyền yêu cầu người mua thuốc hạ sốt, thuốc đau khớp phải để lại thông tin cá nhân. Tại Việt Nam, bệnh được phát hiện từ năm 1975 nhưng chưa ghi nhận vụ dịch lớn.
Sau thời gian ủ virus trong cơ thể muỗi, chúng có thể truyền bệnh cho người khác qua vết đốt.
* Đường lây truyền
Bệnh lây sang người qua vết đốt của muỗi vằn Aedes aegypti và Aedes albopictus – cũng là tác nhân truyền virus Dengue, Zika và sốt vàng.
Muỗi bị nhiễm virus khi hút máu người bệnh. Sau thời gian ủ virus trong cơ thể muỗi, chúng có thể truyền bệnh cho người khác qua vết đốt. Muỗi vằn có thể đốt người cả ban ngày lẫn ban đêm.
* Biểu hiện bệnh
Thời gian ủ bệnh: Thường 4–8 ngày (dao động 2–12 ngày).
Triệu chứng đặc trưng: Sốt cao trên 39°C. Đau đa khớp hai bên và đối xứng, có thể rất nặng, gây suy nhược.
Triệu chứng kèm theo: Nhức đầu, đau cơ, viêm khớp, viêm kết mạc, buồn nôn, nôn, phát ban dát sẩn.
* Diễn biến bệnh
Giai đoạn cấp tính thường kéo dài 7–10 ngày. Hiếm gặp nhưng có thể có biến chứng: viêm màng bồ đào, viêm võng mạc, viêm cơ tim, viêm gan, viêm thận, tổn thương da dạng bóng nước, xuất huyết, viêm màng não, viêm tủy, hội chứng Guillain-Barré, liệt dây thần kinh sọ. Hầu hết bệnh nhân hồi phục trong 1 tuần, nhưng đau khớp có thể kéo dài nhiều tháng.
Nhóm nguy cơ cao: Trẻ sơ sinh nhiễm bệnh khi mới sinh. Người ≥65 tuổi. Người có bệnh nền: tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh tim.
Sau khi nhiễm bệnh, người bệnh thường có miễn dịch lâu dài, ít khi tái nhiễm.
* Chẩn đoán phân biệt
Do triệu chứng giống sốt xuất huyết Dengue và Zika (đều do muỗi vằn truyền), cần: Thông báo cho bác sĩ nếu vừa đi du lịch, kèm thời gian và địa điểm. Xét nghiệm máu để xác định Chikungunya hoặc phân biệt với Dengue, Zika.
* Điều trị và dự phòng:
Hiện chưa có thuốc đặc hiệu, điều trị chủ yếu là giảm triệu chứng. WHO cho biết đã có hai loại vaccine phòng Chikungunya được phê duyệt tại một số quốc gia nhưng chưa phổ biến và chưa có tại Việt Nam.
* Phòng bệnh tương tự phòng sốt xuất huyết:
Dọn dẹp nhà cửa và môi trường xung quanh mỗi tuần để diệt muỗi, lăng quăng. Lật úp các vật chứa nước không dùng đến, cọ rửa, thay nước bình hoa... ít nhất 1 lần/tuần; Dọn sạch máng xối, mái hiên; Đậy kín lu, hồ, phuy chứa nước; Thả cá vào bể, dụng cụ chứa nước không dùng để uống nhằm diệt lăng quăng; Sử dụng bình xịt, nhang, kem xua muỗi; Mặc quần áo dài tay, ngủ mùng kể cả ban ngày.
Khi có sốt cao đột ngột, đau cơ, đau khớp, nhức đầu, buồn nôn, cần đến Trạm Y tế ngay. Có thể tiêm vaccine phòng sốt xuất huyết trong mùa dịch để giảm nguy cơ đồng nhiễm.